Je kent vast wel iemand die het gedaan heeft, of misschien heb je het zelf wel gedaan: vrijwilligerswerk in het buitenland. Jaarlijks gaan er veel (jonge) mensen naar het buitenland om te helpen op bijvoorbeeld scholen of in ziekenhuizen en weeshuizen. Waarom is dat niet zo goed als het lijkt? En wat kunnen we het beter doen?
Het is ten eerste belangrijk om te weten dat we je goede bedoelingen begrijpen. Maar je moet ook begrijpen dat goede bedoelingen niet altijd goed genoeg zijn. Misschien heb je op de website van een vrijwilligerswerk organisatie gezien dat je levens gaat veranderen, maar is dat eigenlijk wel waar? Kun je echt levens veranderen als je slechts een paar weken naar Ghana gaat om te werken op een school? Waarschijnlijk zul je zelfs een vak doceren waar je helemaal niet voor gecertificeerd bent. Waarom denk je überhaupt dat JIJ levens moet veranderen? Waarom denk je dat JIJ naar het buitenland moet gaan om levens te verbeteren? Waarom denk je eigenlijk dat er levens verbeterd moeten worden?
Er is veel mis met de vrijwilligerswerkindustrie (ja, het is een industrie geworden). Ten eerste: de meeste vrijwilligers zijn jonge mensen die net hun middelbare school diploma hebben afgerond, en zij zijn dus zeker niet gecertificeerd om in een ziekenhuis te gaan werken. Als je het niet toegestaan is om bepaalde taken uit te voeren in Nederland, doe dat dan ook niet in het buitenland. Naast dat het eigenlijk gewoon heel raar is (en andersom, buitenlandse mensen die in Nederland willen werken, helemaal niet toegestaan is) geeft het ook een signaal naar de mensen in het land dat zij hard moeten werken om een diploma te kunnen halen, maar buitenlanders gewoon met hun middelbare school diploma hetzelfde werk kunnen doen. Je kunt simpelweg niet een leraar worden omdat JIJ vindt dat het land dat je bezoekt geen goed onderwijs biedt.
De tweede reden om het niet te doen is omdat je wellicht de baan inpikt van een lokaal iemand. Het is erg onwaarschijnlijk dat er in de regio waar jij werkt niemand is die een school kan bouwen, een waterput kan graven of een muur kan schilderen. Als jij dit doet, betekent het dat de lokale bouwvakker zijn baan gaat verliezen. Jij doet het immers voor niks (over de kwaliteit valt alleen te discussiëren…). Wees je er ook van bewust dat wat jij vindt wat nodig is in een gemeenschap misschien helemaal niet écht nodig is. Je zal niet de eerste zijn die een waterput gaat graven terwijl de gemeenschap liever een donatie voor een nieuw klaslokaal zou hebben. Je bent te gast in het land, in de gemeenschap dus stop denken dat jij het allemaal wel weet.
Vrijwilligerswerk door westerse mensen in Afrikaanse landen doet ook vermoeden dat “Afrika gered moet worden”, en dat westerse mensen dat kunnen doen. Het suggereert dat Afrikaanse mensen arm zijn en dat ze geen dingen kunnen doen om hun eigen levens te verbeteren. De beelden en verhalen waar vrijwilligers mee terug naar huis komen zijn vaak ook niet helpend voor het stereotypebeeld dat iedereen al van Afrikaanse landen kent. Vrijwilligers willen graag armoede zien, en organisaties spelen daar op in.
Hopelijk begrijp je nu waarom mensen kritisch zijn op vrijwilligerswerk in het buitenland. Er zijn nog veel redenen te noemen, maar wij focussen ons liever op dingen die je wél kunt doen. Je kunt namelijk nog steeds een land bezoeken en bijdragen aan de economie door gewoon je geld uit te geven. Waarom is dit beter dan vrijwilligerswerk doen?
Wanneer jij je geld uitgeeft, draag je bij aan het inkomen van een familie. Je weet zeker dat er geen organisatie tussen zit die eerst jouw geld nemen, en daarna doen alsof ze het aan projecten geven (we weten wel dat de meeste organisaties dit niet doen). Bij gewoon je geld uitgeven is er sprake van een gelijke band tussen jou en degene waar jij je geld aan geeft. Als jij betaald voor een maaltijd in een restaurant is dat positief aan twee kanten. De eigenaar van het restaurant kan van de winst van deze maaltijd zijn werknemers betalen (die ook weer hun familie moeten onderhouden) of zijn kinderen naar school sturen. De andere kant ben jij. Jij had trek, en eten moet je toch wel.
Je kunt in hostels verblijven zodat zij hun NGO kunnen financieren. Je kunt betalen voor een surf of yoga class, en je leraar kan zichzelf ook weer onderhouden. Je kunt een mooie jurk kopen op de markt, zodat de maker zijn kinderen te eten kan geven. Ook dit is iemand helpen, maar het verschil is dat jij de andere persoon ook nodig hebt. Er is gelijkheid tussen jullie.
Dus als je graag iets goed wilt doen voor de wereld, ga dan gewoon reizen. Spendeer je geld lokaal (vermijdt grote internationale bedrijven, maar hou ook in je achterhoofd dat zij lokale mensen een baan en dus inkomen geven), praat met mensen en kom erachter dat je eigenlijk helemaal niet zo veel van elkaar verschilt. En maak foto’s van dagelijkse activiteiten. Bij thuiskomst kun je aan vrienden en familie vertellen hoe het echt is geweest. Je hoeft niet in een ziekenhuis of weeshuis te werken om (een beetje!) te begrijpen om hoe het er in een ander land aan toe gaan. Een ziekenhuis of weeshuis is niet de hele waarheid. De waarheid is het dagelijkse leven, dat net als in Nederland voor iedereen een beetje verschillend is. Je hebt hele rijke mensen, je hebt de Jan Modalen van deze wereld en je hebt arme mensen. Vertel het hele verhaal.
Eet lokaal voedsel (en voel je ook niet schuldig als je toch eens voor een pizza of bordje patat zwicht), neem het openbaar vervoer, ga eens naar een lokale club om te dansen. Bezoek de stranden, de watervallen, de musea en de nationale parken. Ontdek dat het beeld dat de media over Afrikaanse landen schetst niet de complete waarheid is.
Ben je geïnteresseerd om dit te gaan ontdekken? We kunnen je op verschillende manier helpen met een reis naar Ghana. We organiseren tours, groepsreizen en hebben een e-book geschreven.